14 października 1942 założona została Ukraińska Powstańcza Armia (UPA)

Ukraińska niepodległościowa formacja zbrojna powstała w wyniku połączenia oddziałów partyzanckich działających na Polesiu i Wołyniu, oddziałów Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN-Banderowcy) i innych. Dowództwo jednostki sprawował R. Szuchewycz (pseudonim Taras Czuprynka). 
 UPA stanowiła zbrojne ramię radykalnego skrzydła OUN, od lipca 1944 podporządkowana Ukraińskiej Głównej Radzie Wyzwoleńczej. Wysuwała program walki o samodzielną, niepodległą Ukrainę. 1943–1944 liczyła 40 tys. osób. Oddziały organizacji prowadziły walkę z Rosjanami, Czechami, Polakami z terenów polsko-ukraińskiego pogranicza etnicznego, a także sporadycznie z niemieckimi formacjami wojskowymi. Jej ofiarą padło ok. 100 tys. Polaków, a dalsze 300 tys. musiało uciekać przed prześladowaniami.
 UPA została rozbita na ziemiach polskich w wyniku operacji "Wisła" (1947), 140 tys. Ukraińców z terenów Bieszczadów przesiedlono, a pozostałe na tych terenach sotnie ukraińskie zostały zneutralizowane przez żołnierzy WP, funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej i Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. 1950 R. Szuchewycz został zastrzelony pod Lwowem przez NKWD. Pojedyncze oddziały UPA utrzymywały się jeszcze do 1953, a nawet do 1956.